خبرگزاری حوزه/ هنوز هم در گوشه و کنار این شهر هزار رنگ و هزارهویت می‌توان ردپای معماری سنتی و اصیل ایرانی و اسلامی را پیدا کرد؛ ردپایی که اگر چه نفس هایش به شماره افتاده؛ اما هنوز زنده است.

در این روزگاری که هویت نقش و نگار ساختمان های سر به آسمان برده ای که روز را به شب و شب را به صبح می رسانیم، اهمیتی ندارد خانه هایی در کوچه های قدیمی شهر جای خوش کرده اند و در خفقان و بی توجهی رو به نابودی هستند که مدال هویت فرهنگی و تاریخی شهر را به سینه دارند. یکی از این بنا های ارزشمند خانه آیت الله فیض قمی است که با کمی غفلت آن را برای همیشه از دست خواهیم داد.

رضا فیض، در رابطه با خانه تاریخی آیت الله میرزا محمد فیض قمی، عنوان کرد: جایگاه این خانه را می توان از چندین جنبه تاثیرات اجتماعی، فقهی، تاریخی و... مورد بررسی قرار داد.

وی با بیان اینکه مرحوم آیت الله میرزا محمد فیض قمی که یکی از مراجع ثلاث در دوره خود محسوب می شد  و دارای شاخصیت تامه و مقبولیت عامه و مرجعیت کامله بود. ایشان از بزرگترین مراجع تاریخ معاصر شیعه محسوب می شود.

وی ادامه داد: ایشان پس از تحصیلات اولیه که از ۱۲۹۳ قمری در قم آغاز شد، در سال ۱۳۱۷ قمری به نجف اشرف عزیمت نموده و از محضر علمایی چون آخوند خراسانی بهره برد. وی در سال ۱۳۲۳ برای استفاده از محضر آیت الله میرزای شیرازی که صاحب مکتب سامرا بودند به این شهر عزیمت نمود و به شدت مورد استقبال ایشان قرار گرفتند و پس از اخذ مدارک اجتهادی از جمیع اساتید نجف اشرف که شامل ۶ مرجع شاخص بود، به خصوص مرحوم میرزای شیرازی اجازه اجتهاد گرفتند.

فیض بیان کرد: آیت الله فیض به والد ما عرض کرد که مرحوم میرزا موافق عزیمت ایشان به قم نبود و پس از بیان مسایلی چون ملاقات مادر، ایشان نیز راضی می شوند و مرحوم فیض به قم تشریف آورد و در این شهر ساکن می شود. وقتی ایشان به قم وارد شد به دنبال مکان مناسبی برای سکونت بودند زیرا بیت مرجعیت باید برای مراجعات مردمی و مجالس و ... شرایط خاصی داشته باشد. پیشکار ایشان این خانه را دارای چندین اندرونی، آب انبار، زیر زمین و... داشت را معرفی می کنند اما گفتند که به خاطر شایعاتی در رابطه با حضور اجنه در این خانه کسی سراغ این ملک نمی رود؛ اما ایشان با توجه به خوابی که دیده بودند در خرید این خانه مصمم شدند.

نواده آیت الله فیض قمی تصریح کرد: مرحوم فیض قمی پس از حضور در قم با توجه به اینکه مدرسه فیضیه در آن زمان به انبار مغازه جنب حرم و موارد دیگر و... مبدل شده بود سعی کردند که با حکمت و تدبیری که به کار بردند همه این اضافات را پاک کنند و این مدرسه عظیم را دوباره نوسازی کنند. پس از این امر به سراغ مدرسه خان رفت. فعالیت های احیاگرانه ایشان در حوزه علمیه قم دنبال می شد که ایشان حس کرد که برای این توسعه فعالیت ها باید از کمک علمای بزرگ نیز بهره ببرد.

وی با اشاره به اینکه در این خانه علمای زیادی حضور می یافتند و تصمیمات مهمی در این بیت اتخاذ شده است، اظهار کرد: مرحوم آیت الله فیض قمی در همین بیت، نامه ای به مرحوم شیخ عبدالکریم حائری در اراک ارسال کردند و از ایشان برای حضور در قم دعوت نمود. پس از آن مجددا به هوای سفر مرحوم شیخ به مشهد، دوباره ایشان مرقومه ای را نوشت و از طریق میرزا حسن برقعی امام جمعه صحن حرم مطهر، وی شخصا نامه را نزد شیخ عبدالکریم حائری برد و پس از حضور ایشان در قم، مرحوم فیض تا شاه جمال فعلی نیز برای استقبال از مرحوم حائری حضور یافت. در آن زمان ایشان در یک حرکت استراتژیک و مهم مرحوم حائری را دعوت به اقامه جماعت حرم کردند و به احترام شیخ نیز هیچ زمانی در حرم نماز اقامه نکردند. این مسایل از وارستگی و عظمت علمایی است که این سنت های حسنه را به یادگار گذاشتند.

فیض گفت: مرحوم آیت الله فیض قمی در سال ۱۳۳۳ هجری قمری که اوج خفقان پهلوی اول نیز بود مراسم روضه خوانی را در این خانه برگزار کردند که با توجه به موقعیت این خانه و تعداد درهای فراوان افراد به صورت مخفیانه در این مراسم ها شرکت می کردند و اکنون بیش از یک قرن است که در این خانه مراسم روضه خوانی برگزار می‌شود.

وی با اشاره به سابقه اقامه عزا توسط مرحوم آیت الله محمدفیض قمی و فرزندایشان آیت الله مهدی فیض قمی، بیان کرد: میرزا محمد فیض قمی ۲۵ سال و ۷۶ سال نیز مرحوم حاج آقا مهدی فیض در این محل اقامه عزا داشتند  و پس از ۱۰۱ سال، سال گذشته در غیاب وی، مجلس روضه خوانی با شرایط محدود به خاطر کرونا برگزار شد.

فیض با بیان به اینکه با باز شدن یک در بیش از ۱۵ اتاق به هم متصل می شوند و همچنین این خانه شش خانه را به هم متصل کرده است، اظهار کرد: در دوران قحطی بعد از جنگ جهانی نیز، آیت الله فیض به کمک خیرین در زیر زمین این خانه آرد درست می کردند و نان می پختند و به صورت  مخفیانه بین نیازمندان تقسیم می کردند.

وی با اشاره به اینکه هزار ۳۵۸ متر مربع مساحت این خانه است و به گفته میراث فرهنگی این خانه بیش از ۲۰۰ سال قدمت دارد و متعلق به حاکمان قم بوده است، عنوان کرد: این منزل دارای ۴ آب انبار و ۴ زیر زمین بوده است. با توجه به اینکه در گذشته خانه ها حمام نداشتند و این خانه دو حمام داشته، در زمان کشف حجاب، زنان از درهای مخفی به این خانه می آمدند و از این حمام ها استفاده می کردند و همچنین در جریان نهضت امام خمینی و ۱۵ خرداد در زمان حمله به مدرسه فیضیه نیز مجروحان زیادی را برای درمان به این خانه آوردند.

فیض اظهارکرد: دکتر محمدتقی فیض فرزند خواهر آیت الله فیض  است که از برجسته ترین پزشکان معاصر قم است و هم اکنون زنده است، نقل می کرد که چگونه برای درمان انقلابیون و طلابی که مجروح شده بودند از چند طریق به خانه حضور می یافت. جالب است که گاهی مجبور می شدند که بهانه معاینه مرحوم فیض بزرگ به بیماران رسیدگی کنند.

 وی با اشاره به اینکه بعد از فوت آیت الله فیض این خانه در اختیار ورثه قرار گرفت، بیان کرد: این بیت طبق قانون شرع در اختیار ورثه است و مرحوم آیت الله مهدی فیض هم از جمله این وراث محسوب می شود. زندگی این دو عالم وارسته به رغم اینکه پول فراوانی به آنها می رسید بسیار زاهدانه بود و هیچ از زندگی نداشتند. به همین دلیل پولی برای خرید سهم وراث دیگر نداشتند. ایشان با کمک مالی مرحوم آیت الله بروجردی این منزل را از تمام وراث خریداری می کنند و پس از خرید سهام دیگران، ما نیز به این منتقل شدیم.

وی با تاکید بر اینکه این خانه سه میراث محسوب می شود، تصریح کرد: این خانه به دلیل رفت وآمد  مراجع و علمای بزرگ یک میراث مرجعیت و فقاهت است و با توجه به قدمت آن یک میراث فرهنگی و تاریخی نیز محسوب می شود همچنین میراثی برای وراث نیز هست.

رضا فیض گفت: مراجعی بزرگی به این بیت وارد شدند. آیت الله العظمی گلپایگانی، مرعشی نجفی، فاضل لنکرانی و نوری همدانی و... بارها و بارها به این منزل تردد داشتند و جلسات مهمی را در این بیت برگزار کردند و از این جهت این بیت باید حفظ شود.

وی اظهارکرد: از دیگر سوی با توجه به اهمیت جایگاه تاریخی این بیت و اینکه هیچ خانه ای در حال حاضر در قم نشانگر تاریخ معماری قم نیست باید این خانه حفظ شود زیرا این خانه به دلیل اینکه مرمت زیادی نشده است به شدت نیازمند مرمت و نگاه داری است. این خانه یک موزه کامل و تمام عیار در بحث معماری معاصر ایران است که می تواند برای نسل جوان بسیار جذاب باشد.

فیض با اشاره به مسایل حقوقی این بیت نیز گفت: این بیت یک شخصیت حقوقی هم دارد که وراثی در حال حاضر از این بیت سهم دارند. بنده سهم الارث خود را وقف نگاه داری و روضه خوانی کردم ولی باید سهم وراث دیگر ادا شود و آنها نیز حقی دارند که شاید نخواهند این خانه به این شکل بماند و حق هم دارند. ولی ما اصرار داریم که این بیت به دلیل جایگاه عظیم معنوی و تاریخی که دارد و بیت یک مرجع بزرگ بوده حفظ شود. در این میان مشکلی وجود دارد که نمی توانیم سهم دیگران را بخریم و نیازمند مسئولانی هستیم که از این جایگاه به مساله نگاه کنند و از این بیت صیانت کنند.

وی اظهارکرد: پیش از فوت آیت الله فیض یک و نیم دانگ از منزل به مادر ما رسید و ما هم آن را وقف کردیم. مابقی ورثه شاید نخواهند اینکار را انجام دهند ومانعی هم نمی توان برای آنها تراشید. امیدواریم که سازمان میراث فرهنگی این ملک را حفظ کند. ما نیز مایل به حفظ هستیم که بتوانیم که بهره های خوبی از این بیت ببریم.اگر چه غبار بی‌مهری‌ باعث شده که این بناها در آستانه نابودی قرار بگیرند؛ اما هنوزهم می‌شود با حمایت مسئولان، آنها را به‌عنوان میراث ملی، فرهنگی و تاریخی مراقبت و معرفی کرد.